Obrót i zarządzanie chemikaliami – bezpieczeństwo obrotu produktami chemicznymi i stwarzającymi zagrożenie

W niniejszym artykule przedstawiamy podstawowe informacje dotyczące obrotu i zarządzania chemikaliami – rozporządzenie REACH, rozporządzenie CLP oraz kodu UFI oraz krótko odpowiadamy na pytania jakie są obowiązki pracodawcy dotyczące obrotu substancjami chemicznymi, w jaki sposób bezpiecznie postępować z chemikaliami oraz jak uniknąć kar w postępowaniu z chemikaliami. Pzedstawiamy również naszą ofertę profesjonalnych i wysoko ocenianych szkoleń dotyczących tej tematyki: 

• Rozporządzenia REACH i CLP oraz ustawa o substancjach i mieszaninach chemicznych - obowiązki dalszych użytkowników
• Karta charakterystyki i scenariusze narażenia - aktualne przepisy i praktyka
• Kody UFI, portal PCN - nowy sposób zgłaszania mieszanin stwarzających zagrożenie zgodnie z załącznikiem VIII do rozporządzenia CLP
• DETERGENTY – zasady wprowadzania do obrotu. Nowy stan prawny, zmiany od 2020 i od 2021 r. 
• Magazyn substancji niebezpiecznych - prawidłowe magazynowanie towarów niebezpiecznych i substancji chemicznych.

W drugiej połowie XX wieku rozpoczął się intensywny rozwój produkcji - wymiana handlowa na skalę globalną przyczyniła się do rosnącego zużycia produktów chemicznych i niebezpiecznych, co wygenerowało konieczność opracowania skutecznego systemu kontroli nad nimi. Z czasem zaczęła rosnąć świadomość związana zarówno z bezpieczeństwem zdrowia ludzkiego, jak i samego środowiska w którym żyjemy – zaczęto tworzyć rozporządzenia mające na celu usystematyzowanie zasad dotyczących chemikaliów.

Rozporządzenie REACH, karta charakterystyki i scenariusze narażenia

W dniu 18 grudnia 2006 roku Parlament Europejski uchwalił Rozporządzenie (WE) 1907/2006 w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów od 1 czerwca 2007 r.. W związku z wstąpieniem do Unii Europejskiej większej liczby państw pojawiła się potrzeba wzmożonej kontroli w zakresie rodzaju produkowanych, jak i używanych chemikaliów, stąd też - Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals, w sktócie REACH.

Rozporządzenie REACH definiuje między innymi wygląd karty charakterystyki substancji niebezpiecznej (ang. safety data sheet – SDS), która jest integralną częścią systemu kontroli chemikaliów. Początkowe założenia dotyczące karty, które były określone w rozporządzeniu uległy modyfikacji w 2015 roku – okres przejściowy zakończył się w 2017 r. i od tego czasu należy używać już zaktualizowanych SDS,  w których uwzględnione są zmiany w załączniku II do rozporządzenia REACH. 

Karta charakterystyki ma za zadanie dostarczyć informacje o bezpieczeństwie w sytuacjach, gdy np. substancja chemiczna stwarza zagrożenie zgodnie z rozporządzeniem CLP, bądź jest na tyle trwała, że ma zdolność do bioakumulacji. W karcie zawarte są między innymi informacje na temat: 

• identyfikacji substancji,
• identyfikacji zagrożeń związanych z substancją,
• środków pierwszej pomocy, 
• informacje dotyczące postępowania z substancją, jak również jej magazynowania,
• informacje toksykologiczne.

W załączniku do karty charakterystyki przesyła się scenariusze narażenia, aby na stanowisku pracy mieć dostęp do wszystkich informacji dotyczących substancji lub mieszaniny do wykorzystania podczas kontroli – jest to istotne również dla pracodawcy, żeby mógł zapewnić bezpieczeństwo podczas pracy dla pracowników.

Dodatkowo w Polsce utworzono Biuro do spraw Substancji Chemicznych – jego zadaniem jest nadzór nad obrotem substancjami i mieszaninami chemicznymi, aby skutecznie zapewnić bezpieczne funkcjonowanie rynku substancji i mieszanin.

Rozporządzenie CLP

Dwa lata po wprowadzeniu REACH, 16 grudnia 2008 roku, w życie weszło Rozporządzenie (WE) Nr 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin - Classification, Labeling and Packaging of Substances and Mixtures (CLP).

Rozporządzenie CLP dostosowywało wcześniejsze przepisy Unii Europejskiej do globalnie zharmonizowanego systemu klasyfikacji i oznakowania chemikaliów opracowanego przez Organizację Narodów Zjednoczonych, aby wykrywać niebezpieczne substancje chemiczne i informować użytkowników o zagrożeniach, których mogą być przyczyną.  Rozporządzenie to jest prawnie wiążące dla każdego z  państw członkowskich, jednym z jego najważniejszych celów jest ustalenie, czy dana mieszanina może zostać sklasyfikowana jako stwarzająca zagrożenie. Zgodnie z rozporządzeniem nie tylko wytwórcy, ale również importerzy jak i dalsi użytkownicy mają obowiązek poprawnego zakwalifikowania, a następnie oznakowania i zapakowania w odpowiedni sposób substancji zanim wprowadzą ją do obrotu. 

Informacje o zagrożeniach związanych z chemikaliami przekazywane są aktualnie za pomocą ostrzeżeń i piktogramów o zmienionym wyglądzie, które umieszczone muszą być zarówno na kartach charakterystyki, jak i etykietach – mają one czerwoną ramkę, zamiast wcześniejszych pomarańczowych barw. 

Przepisy wprowadzane były stopniowo. Zmieniona została używana terminologia – między innymi słowo „mieszaniny” zastąpiło termin „preparaty”, „stwarzający zagrożenie” – „niebezpieczny”, a „hasła ostrzegawcze” – „wskazania zagrożenia”. Nie używa się również terminu „symbole” a w zamian grafiki określa się „piktogramami”.

W Unii Europejskiej zdarza się podjęcie decyzji o zakwalifikowaniu substancji chemicznej do danej grupy na szczeblu wspólnotowym. Jest to jeden z elementów, które mają pozwolić na ujednolicenie zarządzania ryzykiem. Nie tylko państwo członkowskie, ale również producenci czy importerzy mogą wystąpić z wnioskiem o zharmonizowanie klasyfikacji – pozwala to na oznakowanie danej substancji na terenie całej Unii Europejskiej w taki sam sposób. Postępuje się tak zazwyczaj z substancjami najbardziej zagrażającymi zdrowiu i życiu człowieka, np. mających działanie mutagenne, rakotwórcze, mających wpływ na płodność, czy również ze środkami ochrony roślin. Po wprowadzeniu zharmonizowanej klasyfikacji jest obowiązek jej stosowania.

Kody UFI i zmiany od 2021 r.

Od początku 2020 roku stopniowo wprowadzane są nowe zasady zgłaszania oraz  identyfikacji mieszanin: na etykiecie umieszczany jest unikatowy identyfikator wzorów znany pod skrótem UFI. Oprócz UFI konieczne jest także podanie innych informacji nie tylko o mieszaninie, ale również powiązanych produktach do wykorzystania w ośrodkach zatruć. Są to między innymi nazwa handlowa, skład, kolor, kategoria produktu, skład i informacja toksykologiczna. Zadaniem UFI jest bezpośrednie powiązanie podawanych informacji i produktu, który jest wprowadzany do obrotu. Cały czas na terenie Unii Europejskiej widać dążenie do ujednolicenia zasad przekazywania informacji dotyczących chemikaliów, ponieważ poszczególne kraje członkowskie miały zróżnicowane systemu kontroli. Ujednolicony obowiązek zgłaszania mieszanin ze względu na konieczność dokładnego wprowadzenia zmian wprowadzany jest jednak  stopniowo – od 1 stycznia 2021 r. zasady zgłaszania w nowej formie będą dotyczyły również mieszanin dedykowanych bezpośrednio dla konsumentów. 

Obowiązki pracodawcy dotyczące obrotu substancjami chemicznymi

Zgodnie z Art. 221 § 2. Kodeksu pracy niedopuszczalne jest stosowanie chemikaliów i ich mieszanin nieoznakowanych w odpowiedni sposób, natomiast w trakcie stosowania substancji niebezpiecznej (bądź jej mieszanin) pracodawca ma obowiązek zastosować środki ochronne zapewniające pracownikom ochronę ich zdrowia i życia. Niezbędne jest do tego zapoznanie się z każdym z dokumentów w których informacje o postępowaniu z substancjami chemicznymi i niebezpiecznymi są zawarte.

W jaki sposób bezpiecznie postępować z chemikaliami?

Przede wszystkim należy wskazać chemikalia, które mogą zostać uznane za niebezpieczne (zarówno dla człowieka, jak i środowiska) ze względu na swoje właściwości. Kolejnym krokiem jest wyszczególnienie rodzaju zagrożenia oraz przygotowanie wykazu, w którym znajdą się informacje o tych zagrożeniach – dopiero w następnej kolejności powinny zostać ustalone metody badań oraz kryteria oceny ich wyników, na podstawie których można dokonać klasyfikacji danych mieszanin.

Jak uniknąć kar w postępowaniu z chemikaliami?

1. Zwracaj uwagę na nowe oznakowania i karty charakterystyki (SDS).
2. Sprawdź czy w SDS jest uwzględniony sposób, w jaki mieszanina jest wykorzystywana.
3. W celu uniknięcia zagrożenia należy bezwzględnie stosować się do informacji podanych na etykietach i SDS.
4. Sprawdź i w razie konieczności aktualizuj klasyfikację mieszaniny – mogła ulec zmianie.
5. Oceniaj regularnie zagrożenia w miejscu pracy i w razie konieczności aktualizuj oceny ryzyka dla danego stanowiska.
6. Organizuj szkolenia dla pracowników i siebie -  podstawą ochrony zdrowia i życia jest zrozumienie i umiejętność zastosowania obowiązującego prawa.

W celu ułatwienia Państwu działań dotyczących bezpiecznego obrotu produktami chemicznymi i stwarzającymi zagrożenie przygotowaliśmy szkolenia, na które serdecznie zapraszamy:

Szkolenie: Kody UFI, portal PCN - nowy sposób zgłaszania mieszanin stwarzających zagrożenie zgodnie z załącznikiem VIII do rozporządzenia CLP
Przygotowaliśmy szkolenie, którego celem jest nie tylko zapoznanie Państwa  z wymaganiami, które zawarte są z załączniku VIII do rozporządzenia CLP ale także  pomoc w przygotowaniu się do nowych zasad zgłaszania mieszanin, które są stopniowo wprowadzane od początku 2020 roku. Na szkoleniu będzie mowa o generowaniu kodów UFI, zamieszczania ich na oznakowaniu i przedkładaniu dokumentacji do ECHA przez portal PCN.

Szkolenie: Karta charakterystyki i scenariusze narażenia - aktualne przepisy i praktyka
Do wzięcia udziału w tym szkoleniu zachęcamy wszystkie osoby, które zajmują się kartami charakterystyki w przedsiębiorstwach, jak również organy nadzoru. Celem szkolenia jest omówienie karty charakterystyki oraz tzw. scenariuszy narażenia – załączników do karty.

Szkolenie: Rozporządzenia REACH i CLP oraz ustawa o substancjach i mieszaninach chemicznych - obowiązki przedsiębiorców
Zapraszamy Państwa do zapoznania się z obowiązującymi przepisami, w szczególności również do poznania zmian, które mają wejść w życiu od 2021 r. oraz wyjaśnienia wątpliwości interpretacyjnych. Szkolenie prowadzi Naczelnik Wydz. Krajowego Centrum Informacyjnego ds. REACH i CLP w Departamencie ds. Substancji i Mieszanin Niebezpiecznych w Biurze do Spraw Substancji Chemicznych. Zajmuje się sprawami dotyczącymi rozporządzenia REACH, klasyfikacją i oznakowaniem chemikaliów na co dzień.

Szkolenie: Magazyn substancji niebezpiecznych - prawidłowe magazynowanie towarów niebezpiecznych i substancji chemicznych
Bezpieczeństwo to priorytet w magazynie, w którym składuje się substancje chemiczne oraz towary niebezpieczne, dlatego przygotowaliśmy szkolenie, na którym mogą Państwo się zapoznać z obowiązującymi regulacjami prawnymi w zakresie bezpieczeństwa, a także od praktycznej strony uzyskać wiedzę niezbędną do prawidłowego wykonywania działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia magazynu materiałów niebezpiecznych i substancji chemicznych oraz zrządzania magazynem.

Szkolenie: DETERGENTY – zasady wprowadzania do obrotu. Nowy stan prawny, zmiany od 2020 i od 2021
Zapraszamy Państwa na szkolenie, na którym przedstawimy całą procedurę wprowadzenia detergentu do sprzedaży na terenie UE. Omówimy obecnie obowiązujące przepisy prawne, w tym również te, które zaczęły obowiązywać od 01.01.2020 r. oraz zmiany, jakie wchodzą w życie od 2021 r.