Nowe obowiązki dla przedsiębiorców, czyli dyrektywa „Omnibus” – kiedy wchodzi w życie i jakie zmiany wprowadza?
Zmiany przepisów w krajach członkowskich Unii Europejskiej bardzo często wynikają z konieczności dostosowania uregulowań krajowych do wytycznych unijnych. Tym razem Unia Europejska wzięła pod lupę przepisy dotyczące ochrony konsumentów. Zostały one zebrane w tzw. dyrektywie „Omnibus”. Od stycznia 2023 roku przepisy dyrektywy obowiązują także w Polsce!
Termin implementacji dyrektywy „Omnibus” (właściwie: dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta) minął pod koniec listopada 2021 roku. Polska nie zdążyła przed wyznaczoną datą, jednak obecnie przepisy są już gotowe i obowiązują od początku 2023 roku.
|
NAJNOWSZĄ AKTUALNĄ WIEDZĘ O DYREKTYWIE "OMNIBUS" UZYSKASZ NA SZKOLENIU: |
Od kiedy dyrektywa „Omnibus” obowiązuje w Polsce?
Choć często pada pytanie, kiedy weszła w życie dyrektywa „Omnibus”, to powinno ono raczej brzmieć: kiedy wejdą w życie przepisy podyktowane przez dyrektywę „Omnibus”. Polski prawodawca nie wprowadza bowiem do rodzimego systemu prawnego nowej ustawy, a zmienia już istniejące. Przepisy dyrektywy zostały zaimplementowane w drodze projektu ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw.
Jak wyglądał proces legislacyjny? Zgodnie z art. 7 dyrektywy „Omnibus” Państwa członkowskie przyjmują i publikują przepisy niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy do dnia 28 listopada 2021 r. Minął także 28 maja 2022 r., czyli data, którą wyznaczyła Unia do rozpoczęcia stosowania nowych zapisów.
12 lipca 2022 roku projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw wpłynął do Sejmu (druk nr 2476). Po pracach w poszczególnych komisjach 28 października 2022 roku został przekazany do Senatu, a stamtąd 2 grudnia 2022 roku - do podpisu Prezydenta.
Po podpisaniu przez głowę państwa oraz publikacji w Dzienniku Ustaw, nowe przepisy dotyczące ochrony konsumentów weszły w życie z dniem 1 stycznia 2023 roku pod nazwą Ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw.
Po co dyrektywa „Omnibus”?
Autorzy zmian prawnych zebranych w dyrektywie „Omnibus” dostrzegli potrzebę modyfikacji lub doprecyzowania przepisów dotyczących ochrony konsumentów. Wynikają one w dużej mierze z postępującej digitalizacji wszelkich aspektów prowadzenia działalności gospodarczej.
Na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów znajdziemy szczegółowe cele wdrożonych zmian:
- zapewnienie większej przejrzystości konsumentom korzystającym z internetowych platform,
- rozszerzenie ochrony konsumentów usług cyfrowych z uwzględnieniem „bezpłatnych” usług cyfrowych, tj. usług świadczonych bez uiszczania płatności pieniężnej,
- usuwanie niektórych obowiązków informacyjnych ciążących na przedsiębiorcach,
- doprecyzowanie regulacji odnoszących się do wprowadzających w błąd działań marketingowych w odniesieniu do produktów podwójnej jakości.
Jakie ustawy zmienia „Omnibus”?
W związku z wdrożeniem uregulowań wynikających z dyrektywy zmianie uległy:
- ustawa o prawach konsumenta,
- ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów,
- ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym,
- ustawa o informowaniu o cenach towarów i usług.
Zasadnicze zmiany zostały wprowadzane do ustawy o prawach konsumenta oraz ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. W ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów zmiany są mniejsze.
Niezależnie od dyrektywy unijnej, niejako „przy okazji”, ustawodawca zaproponował także zmiany w ustawie o wyrobach medycznych oraz kilka zmian w ustawie o prawach konsumenta – niewynikających z dyrektywy „Omnibus”.
Jakie zmiany wprowadza dyrektywa „Omnibus”?
Główne zmiany, wprowadzone poprzez implementację unijnej dyrektywy, dotyczą:
- obowiązków informacyjnych wobec konsumentów,
- umów opłacanych danymi osobowymi,
- zasad reklamacji i odstąpienia od umowy,
- udostępniania opinii konsumentów,
- nowych obowiązków platform internetowych.
Jak czytamy na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, poza zmianami wynikającymi z dyrektywy, polski ustawodawca wprowadził także dodatkowe regulacje dotyczące umów zawieranych poza lokalem, mające na celu eliminację nieprawidłowości identyfikowanych przez Prezesa UOKiK.
Chodzi tu przede wszystkim o sytuacje, kiedy pod pozorem wycieczek, pokazów czy innego typu spotkań rozrywkowych, przedsiębiorcy tak naprawdę realizują swój cel sprzedażowy. Dotyczy to często ludzi starszych, którzy są podatni na tego typu działania i chwyty marketingowe. Od teraz umowy zawierane podczas tego typu imprez będą nieważne.
Dyrektywa „Omnibus” – omówienie wybranych zmian
Obowiązki informacyjne wobec konsumentów
- Obowiązek informowania o obniżce ceny
Jedną z najczęściej dyskutowanych nowości wynikających z dyrektywy „Omnibus” jest obowiązek informowania o obniżce ceny. Według nowych przepisów przedsiębiorca, który organizuje promocję lub przecenę, ma obowiązek poinformowania konsumenta o najniższej cenie, jaką stosował w odniesieniu do danego produktu w ciągu 30 dni przed obniżką.
Obowiązek wydaje się z założenia dobry – ma uchronić konsumenta przed nieuczciwymi praktykami sztucznego zawyżania ceny, które znamy m.in. z promocji na Black Friday. Środowiska przedsiębiorców dostrzegają jednak w tych rozwiązaniach pułapki i wskazują na absurd ich stosowania w określonych sytuacjach.
- Obowiązek informowania, czy sprzedawca jest przedsiębiorcą
Kolejny obowiązek informacyjny wobec konsumenta dotyczy platform handlowych. Wszystkie takie platformy są zobowiązane do jasnego informowania odbiorców, czy dany sprzedawca jest przedsiębiorcą. Platforma nie musi jednak sama weryfikować tych danych, a jedynie zamieścić stosowną informację na podstawie oświadczenia sprzedawcy. Ma to na celu przekazanie kupującemu jasnej informacji, czy do danej transakcji mają zastosowanie przepisy dotyczące praw konsumentów. W przypadku sprzedawcy niebędącego przedsiębiorcą prawa te nie mają bowiem zastosowania.
- Obowiązek informowania o zasadach plasowania produktów
To nie jedyny obowiązek, który spoczywa na platformach handlowych. Pojawiły się także nowe uregulowania dotyczące sortowania, czyli wg ustawy - plasowania, produktów czy usług. Kupujący są bowiem dużo bardziej skłonni wybierać produkty i usługi znajdujące się na pierwszych miejscach list wyszukiwania. Konsument powinien mieć teraz możliwość znaleźć na platformie jasnej informacji, jakim kluczem ustalana jest kolejność w wynikach wyszukiwania. Chodzi w szczególności o sytuacje, kiedy topowe pozycje zajmowane są przez produkty lub usługi opłacone w ramach reklamy.
- Obowiązek informacyjny o zastosowaniu indywidualnej ceny
W dzisiejszym świecie już nie tylko same treści stron internetowych (na przykład reklamy) są dopasowywane do indywidualnych preferencji i zachowań użytkownika. Algorytmy mogą także, na podstawie śledzenia zachowania, dopasowywać indywidualną cenę dla każdego użytkownika. Według nowych przepisów, jeśli cena została indywidualnie dostosowana do nabywcy w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji, przedsiębiorca ma obowiązek o tym poinformować.
Wiarygodne opinie
W Internecie roi się od opinii użytkowników danych produktów. Nierzadko decydują one o wyborze konkretnego produktu czy usługi przez konsumentów. Duże znaczenie tego typu rekomendacji dostrzegł ustawodawca, który dzięki nowym przepisom chce uregulować sprawę ocen publikowanych przez przedsiębiorców. Muszą oni zapewnić, że rekomendacje te są prawdziwe i wyrażone przez realnych użytkowników produktu czy usługi. Publikowanie innych opinii jest niedozwolone i zagrożone karą.
Dane osobowe: nowa waluta?
Dużą zmianą jest uregulowanie i zalegalizowanie procederu polegającego na płaceniu za dobra cyfrowe swoimi danymi osobowymi. Przykładem może być podawanie swoich danych w zamian za otrzymanie e-booka czy dostęp do webinaru. Do tej pory tego typu działania budziły niekiedy spory prawne. Od teraz są całkowicie legalne, a więc także podlegające przepisom o ochronie konsumenta – jak każda inna transakcja, w której stroną jest przedsiębiorca.
Usunięcie niektórych obowiązków
Poza tym, że regulacje wynikające z dyrektywy „Omnibus”, nakładają na przedsiębiorców liczne nowe obowiązki, ustawodawca dostrzegł również, że niektóre z dotychczas obowiązujących są zbyteczne. Chodzi między innymi o nakładające się na siebie, niemożliwe do realizacji, czy powielające się na różnych etapach zamówienia obowiązki informacyjne.
Jak przygotować się do zmian wynikających z dyrektywy „Omnibus”?
Wskazane powyżej regulacje to tylko niektóre zmiany, które już obowiązują polskich przedsiębiorców. Warto jak najszybciej zastosować się do nich, by zwiększyć bezpieczeństwo firmy, jej kadry zarządzającej i pracowników. W tym celu zapraszamy na szkolenie, które zapewni prawne wsparcie w strategicznych i codziennych działaniach biznesowych z udziałem konsumentów.
