Kogo dotyczą prawa autorskie do projektu budowlanego?
21.04.2024

Prawa autorskie w budowlance. Czyli jak rozumieć prawa autorskie do projektu budowlanego?

Prawa autorskie do projektu budowlanego budzą nierzadko wątpliwości interpretacyjne i są przyczyną nieporozumień. Dzieje się tak między innymi dlatego, że w branży budowlanej i remontowej zagadnieniami tymi zajmują się często osoby bez wykształcenia prawniczego. Jeśli jesteś jedną z nich, poznaj podstawy prawa autorskiego, które pomogą Ci realizować codzienne obowiązki.

Z tego artykułu dowiesz się:

  • czym są prawa autorskie
  • jakie akty prawne regulują prawa autorskie w polskim systemie prawnym 
  • jak rozumieć pojęcie utworu
  • czym wyróżnia się utwór architektoniczny
  • co obejmują i kogo dotyczą prawa autorskie do projektu budowlanego

UWAGA SZKOLENIE!

Interesują Cię szczegóły prawa autorskiego w kontekście branży budowlanej lub remontowej?

Prawo autorskie w praktyce branży budowlanej z elementami prawa własności przemysłowej

> SZCZEGÓŁY I ZAPISY <


Czym są prawa autorskie? 

Prawa autorskie to zbiór praw, które przysługują autorowi utworu na mocy samego faktu jego stworzenia. Chronią one oryginalne dzieła twórcze, dając autorowi kontrolę nad wykorzystaniem i rozpowszechnianiem jego dzieła. W przypadku budownictwa, prawa autorskie odnoszą się do projektów architektonicznych i inżynieryjnych, nadając autorom pewne prawa do ich utworów.

Prawo autorskie stanowi część tzw. prawa własności intelektualnej (PWI): Intelectual Property – IP rights. IP dzielą się na: prawa autorskie, prawa pokrewne i prawa własności przemysłowej.

Prawa autorskie w polskim systemie prawnym

Poznaj zasady prawa autorskiego dla projektu budowlanego.W polskim systemie Prawo autorskie jest uregulowane zasadniczo w jednej podstawowej ustawie – z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994 Nr 24 poz. 83).

W kontekście tym zastosowanie znajduje dodatkowo Ustawa z dnia 15 czerwca 2018 roku o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi, która reguluje m.in. ZAIKS czy STOART (Dz.U. 2018 poz. 1293).

Wdraża ona Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/26/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych do korzystania online na rynku wewnętrznym (Dz. Urz. UE L 84 z 20.03.2014, str. 72). 

Jak rozumieć pojęcie utworu? 

Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

W akcie tym wymienia się także rodzaje utworów, będące przedmiotem prawa autorskiego:

  • wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
  • plastyczne,
  • fotograficzne,
  • lutnicze,
  • wzornictwa przemysłowego,
  • architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
  • muzyczne i słowno-muzyczne,
  • sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
  • audiowizualne (w tym wizualne i audialne).

Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, nawet jeśli nie jest ukończony, a ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

W przypadku budownictwa, utwory obejmują więc NIE tylko gotowe budynki, ale również projekty architektoniczne, rysunki techniczne, modele 3D i wszelkie inne formy wyrazu artystycznego lub technicznego związane z procesem projektowania budynków.

Szczególny rodzaj utworu – utwór architektoniczny

Utwór architektoniczny to specyficzny rodzaj utworu objęty prawami autorskimi. Pod pojęciem tym kryje się szeroki zakres dzieł związanych z projektowaniem i planowaniem budynków oraz przestrzeni. Mogą być to same budynki, ale także projekty, szkice, modele, fotografie, plany zagospodarowania, opisy koncepcji i wszelkie inne formy wyrazu artystycznego lub technicznego, które są rezultatem procesu projektowania. 

Takie utwory objęte są ochroną prawa autorskiego na każdym etapie: projektowania, wdrażania, a także po zakończonej realizacji. Z ochrony mogą korzystać również poszczególne części utworu architektonicznego (np. projekt instalacji wodno-kanalizacyjnej). 

Istotne jest natomiast, aby stanowiły one wynik działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Przesłanka ta stanowi niekiedy kwestię sporną, którą trudno rozstrzygnąć, a sądy różnych instancji wydają na ten temat sprzeczne wyroki. 

Prawa autorskie do projektu budowlanego

Prawami autorskimi do projektu budowlanego dysponują różne podmioty. Najczęściej są to:

  • twórcy (zawsze jest to osoba fizyczna – nigdy osoba prawna) 
  • współtwórcy (w branży budowlanej np. pomocnicy architektów lub geodetów, wykonujący czynności techniczne)
  • nabywcy autorskich praw majątkowych (nabywcy praw do dzieła)
  • licencjobiorcy
  • pracodawcy
  • uczelnie

Prawa autorskie obejmują dwa rodzaje uprawnień. Zapraszamy na szkolenie z prawa autorskiego w branży budowlanej.

1. Autorskie prawa osobiste to otwarty katalog praw. Przysługują twórcy, są nieograniczone czasowo i nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu. Dotyczą m.in.:

  • autorstwa utworu
  • oznaczenia utworu nazwiskiem, pseudonimem lub decyzji o udostępnianiu go anonimowo
  • nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania
  • decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności
  • nadzoru nad sposobem korzystania z utworu
  • dostępu do utworu
  • sprzeciwu wobec zniszczenia dzieła

2. Autorskie prawa majątkowe. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Autorskie prawa majątkowe nie podlegają egzekucji, dopóki służą twórcy. Nie dotyczy to wymagalnych wierzytelności. Po śmierci twórcy spadkobiercy mogą zaś sprzeciwić się egzekucji z prawa autorskiego do utworu nieopublikowanego, chyba że sprzeciw byłby niezgodny z ujawnioną wolą twórcy co do rozpowszechniania utworu.

Specyfika utworów architektonicznych sprawia, że stosowanie części przepisów prawa autorskiego jest wobec nich wyłączone, ale wprowadzono także przepisy szczególne, odnoszące się tylko do tych utworów, m.in.:

  • Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy.
     
  • Ustawa umożliwia korzystanie z utworu w postaci obiektu budowlanego, jego rysunku, planu lub innego ustalenia, w celu odbudowy lub remontu obiektu budowlanego.
  • Ustawa Prawo budowlane explicite wyłącza przepisy dotyczące nadzoru autorskiego twórcy wobec projektów architektonicznych, gdyż nadzór autorski z Prawa Budowlanego to coś nieco innego niż ten z prawa autorskiego.

Prawa autorskie w branży budowlanej – szkolenie

Prawa autorskie w kontekście branży budowlanej mogą budzić wiele wątpliwości. Także organy prawa mają nierzadko problemy z jednoznaczną interpretacją przepisów. 

Aby skutecznie dochodzić swoich praw i chronić interesy warto korzystać z wiedzy doświadczonych ekspertów. W tym celu zapraszamy na szkolenie:

Prawo autorskie w praktyce branży budowlanej z elementami prawa własności przemysłowej
> SZCZEGÓŁY I ZAPISY <

Na szkoleniu:

  • wskażemy przepisy budzące wątpliwości i problemy, jakie mogą one powodować, 
  • zaproponujemy konkretne sposoby radzenia sobie z nim
  • przedstawimy zagadnienia związane z umowami, zawierającymi regulacje prawa autorskiego, co będzie szczególnie pomocne dla osób, które uczestniczą w tworzeniu, analizowaniu lub zatwierdzaniu tego typu kontraktów